Interview: Opleiding gespecialiseerde NAH verpleegkundige
‘Het is een soort breiwerk van de verpleegkundige handeling en de aanwezige stoornissen die daarin mee kunnen gaan doen’
‘Bij niet aangeboren hersenletsel gebeurt er iets in je brein dat niet alleen fysieke gevolgen kan hebben. Het kan ook allerlei cognitieve, emotionele en gedragsmatige veranderingen veroorzaken. En dat heeft weer impact op iemands psychosociaal functioneren en vaardigheden’, legt Arno Prinsen uit. Arno is hoofdocent van de Opleiding gespecialiseerde NAH verpleegkundige bij AXON Leertrajecten. ‘De algemene opleidingen mbo- en hbo-verpleegkunde behandelen de verpleegkundige handelingen van hersenletsel, maar gaan zeer beperkt in op de cognitieve, emotionele en het gedragsmatige kant daarvan. Dat onderdeel wordt echter door veel verpleegkundigen gemist. In deze opleiding hebben we dat uitgebreid in the picture gezet.’
Merve Aydemir, kwaliteitsverpleegkundige bij expertisecentrum WZH Nieuw Berkendael, beaamt de woorden van Arno. Ze heeft de Opleiding gespecialiseerde NAH verpleegkundige recent afgerond. Met haar inmiddels vijf jaar werkervaring met de NAH-doelgroep was een belangrijk leerdoel van Merve meer wetenschappelijke verdieping te krijgen in anatomie, neuropsychiatrie en cognitieve, emotionele en gedragsstoornissen en daarnaast meer inzicht te vergaren in de meetinstrumenten die worden gebruikt.
Merve: ‘Die kennis had ik in mijn hbo-opleiding niet meegekregen. En, om mijn functie goed uit te kunnen voeren, vind ik het belangrijk dat ik mezelf daarin blijf ontwikkelen zodat ik een voorbeeldrol kan vervullen en die kennis mee kan nemen naar de werkvloer. Voor verpleegkundigen uit de thuiszorg, wijkzorg, verpleeghuiszorg, andere woonzorgcentra of revalidatie zijn de leerdoelen weer anders’, onderstreept Merve de variatie in individuele leerdoelen van de deelnemers aan de opleiding. Natuurlijk had ik ook losse cursussen kunnen volgen, maar deze opleiding combineert alle onderwerpen die met NAH te maken hebben. Dat was voor mij ook een belangrijke reden om voor deze opleiding te kiezen.’
In dit interview komen docent Arno Prinsen en verpleegkundige Merve vanuit ieder hun eigen blik op de Opleiding gespecialiseerde NAH verpleegkundige aan het woord over
- Het bio-psycho-sociaal model
- Samenwerken in het multidisciplinaire team
- Die coördinerende rol goed invullen
- Resultaat van de opleiding door de ogen van Merve
Het bio-psycho-sociaal model
‘Een klein voorbeeld waar verzorgenden en verpleegkundigen die met de NAH-doelgroep werken tegenaanlopen’, springt Arno gelijk de verpleegkundige praktijk in. ‘Bij de verzorging van een wond moet je weten of iemand een dubbeltaak aan kan. Dus dan moet je weten wat iemands cognitie is. Als iemand een dubbeltaak aan kan, dan kan je tijdens de verzorging een gesprekje hebben van “Is je nichtje nog langs geweest?” En, “Hebben jullie nog iets leuks gedaan?” Maar als je weet dat iemand een dubbeltaak niet aan kan, dan praat je over wat je precies doet tijdens de verzorging van de wond.’
Vertaling naar de werkvloer
Meestal leren verpleegkundigen en verzorgenden in de praktijk wat bij de verzorging van een patiënt of cliënt met NAH het beste werkt, maar missen ze de onderbouwing van waarom dit zo is. Aan de hand van het bio-psycho-sociaal model geeft de Opleiding gespecialiseerde NAH verpleegkundige helderheld en kennis over de aspecten die bij de behandeling en verzorging van mensen met NAH betrokken zijn, en vertaalt dit naar vaardigheden op de werkvloer. Arno: ‘De aspecten van dit model komen terug in elke verpleegkundige handeling die je doet. Een handeling kan bijvoorbeeld elke keer weer tot een stukje rouwverwerking leiden. Vroeger kon de cliënt bij wie je de wond wil verzorgen, dat zelf. Door motorische problemen lukt dat nu niet meer. Dus elke keer als een verpleegkundige iets doet bij een cliënt wat-ie vroeger zelf kon, kan die cliënt denken: vroeger had ik jou hier helemaal niet bij nodig.
‘Als je dan ook nog beseft dat sommige van je cliënten zelf in de zorg hebben gewerkt en bij duizenden patiënten hetzelfde hebben gedaan wat jij nu bij hen gaat doen omdat ze het zelf niet meer kunnen, dan kun je dat goed begrijpen. Sommige cliënten kunnen hun verdriet of rouw goed onder woorden brengen, maar anderen lukt dat door cognitieve – of taalstoornissen niet. Dan komt het eruit als frustratie of boosheid.
Een goed beeld
‘Een van de grootste problemen bij mensen met NAH is niet zozeer dat ze veel verschillende stoornissen kunnen hebben’, vertelt Arno verder. ‘Maar dat ze vaak ook een stoornis hebben die met zich meebrengt dat ze niet doorhebben dat ze veel stoornissen hebben. Ze hebben dus een beperkt ziekte-inzicht. Wanneer je als verpleegkundige een goed beeld hebt van hoe het precies zit bij de cliënten op je afdeling, dan kun je de verzorgenden uitleggen wat er speelt zodat ze weten hoe ze de handelingen die ze moeten doen, zo soepel mogelijk kunnen laten verlopen. Het is een soort breiwerk van de verpleegkundige handeling die je wilt verrichten, en de aanwezige stoornissen die daarin mee kunnen gaan doen. Dus het is van belang dat je je professioneel handelen kan combineren met kennis op andere gebieden.’
Vaardigheden
Veel van de vaardigheden die in de opleiding aan bod komen, passen Merve en haar collega’s binnen Nieuw Berkendael al toe. ‘Ik deed de opleiding met vijf collega’s en soms keken wij elkaar dan aan met een blik van “kijk dit doen wij al”. Maar daar leer je dus ook van. Dan weet je waar je staat en waar je met je organisatie al bent. Ik merkte dat wij de meeste ervaring hebben op het gebied van complexiteit. Dat verschil in complexiteit kwam ook tot uitdrukking in de casussen die deelnemers inbrachten. Zo krijg je van elkaar een mooi inkijkje in hoe het werkt binnen de verschillende zorgspecialisaties. Deelnemers van instellingen die aangesloten zijn bij het expertisenetwerk NAH+ hadden meer vergelijkbare casuïstiek.’
Samenwerken in het multidisciplinaire team
Met je collega’s die je dagelijks tegenkomt op de afdeling doornemen hoe een cliënt of patiënt het beste benaderd kan worden, is wat anders dan dit met de arts, psycholoog, logopedist en ergotherapeut in het multidisciplinaire team bespreken, en hen daarover adviseren. Zij brengen veel minder tijd door op de afdeling en hebben bovendien meestal een hogere opleiding dan jij als verpleegkundige. Die interdisciplinaire communicatie en samenwerking soepel laten verlopen is ook een belangrijk onderdeel van de opleiding.
De rol van de verpleegkundige
Arno: ‘Iedere specialist heeft zijn eigen taartpunt, maar hoe zorg je dat die taart ook een geheel wordt en dat het voor de cliënt helder blijft wat er gebeurt? Omdat verpleegkundigen op de werkvloer vaak degenen zijn met de hoogste opleiding en ook het meest zijn toegerust om een coördinerende rol op zich te nemen, is het hun taak om dit multidisciplinaire team te informeren en te adviseren over hoe iemand op de afdeling het beste benaderd kan worden.’
Een gelijkwaardig gesprek
Dat kan alleen als de verpleegkundige de taal van de specialist begrijpt, de juiste vragen weet te stellen en dat ook durft. Dit is mede de reden dat de opleiding twintig dagen in beslag neemt. Arno: ‘In totaal komen twaalf verschillende specialisten voorbij. Na de introductiedag gaat het op dag twee vooral over het brein. Dat onderdeel wordt door een arts verzorgd. Vervolgens krijgen de deelnemers psychologen voorgeschoteld die vertellen over wat cognitie is, welke stoornissen er allemaal zijn, hoe je deze kunt herkennen en in kaart kan brengen. Niet met het doel dat verpleegkundigen een neuropsychologisch onderzoek kunnen uitvoeren, maar dat ze een neuropsychologisch onderzoek kunnen begrijpen. Zodat ze uiteindelijk voldoende weten om in discussie te kunnen gaan met psychologen, ergotherapeuten, maar ook met artsen, fysiotherapeuten en logopedisten, en dat het een gelijkwaardig gesprek wordt. Dat is heel belangrijk.’
Soepeler samenwerken
Merve: ‘We hebben les gehad van een fysiotherapeut, ergotherapeut en logopedist. Daarnaast kwamen psychiaters en artsen als docenten voorbij. Echt heel divers. Op die manier krijg je niet alleen heel veel nieuwe kennis, je komt er ook achter welk stukje precies bij wie hoort. Dat ervaar je natuurlijk wel in de dagelijkse praktijk, maar je krijgt toch iets meer inzicht; meer diepgang over waar het in de verschillende disciplines om draait. Het onderwerp sensorische informatieverwerking vond ik zelf heel interessant. Na die les merkte ik dat ik veel beter kon communiceren met onze SI-therapeut. De gesprekken zijn nu gelijkwaardiger waardoor de samenwerking soepeler verloopt.
Meetinstrumenten
‘Daarnaast weet ik nu veel meer over de meetinstrumenten en onderzoeken die de verschillende disciplines inzetten’, vertelt Merve verder. ‘Bijvoorbeeld meetinstrumenten om de cognitie te testen of om na een CVA te achterhalen welke beperkingen iemand heeft opgelopen. Als er nu een nieuwe cliënt opgenomen wordt, en we hebben het erover welk instrument handig is om af te nemen, kan ik de koppeling maken met het meetinstrument dat bij de problematiek van de cliënt past. Dankzij de nieuwe kennis op al die verschillende expertises is de samenwerking met de leden van het multidisciplinaire team alleen maar meer en beter geworden. Dat komt toch doordat je elkaar nu beter begrijpt. En daar profiteren onze cliënten weer van.’
Koppeling tussen hersenletsel en gedrag
Merve komt met vijf collega’s van expertisecentrum WZH Nieuw Berkendael die ook de opleiding volgen, een keer per kwartaal samen om te bespreken wat ze hebben geleerd en hoe ze dit binnen hun rol op de werkvloer kunnen gaan neerzetten. ‘Zo hebben we bedacht om te gaan kijken welke van de beschikbare meetinstrumenten wij kunnen gebruiken.’ Daarnaast constateert Merve dat sommige collega’s bij cliënten nu meer proberen te achterhalen waar bepaald gedrag vandaan komt. ‘Door bijvoorbeeld de koppeling te maken tussen hersenletsel en gedrag. Dit wordt meegenomen in het multidisciplinair overleg en besproken met collega-verpleegkundigen en de verzorgenden om tot een interventie te komen die het beste bij de cliënt past.’
De coördinerende rol goed invullen
Naast al de verschillende disciplines die voorbijkomen in de opleiding zijn er ook twee cursusdagen die door een verpleegkundige verzorgd worden. Arno: ‘Dat gaat vooral over hoe je die coördinerende rol, waar ik het eerder over had, zelfverzekerd op kunt pakken. Zodat je onder het genot van een kop koffie tegen de psycholoog durft te zeggen: “Je hebt net geadviseerd om dit te doen, maar dat lijkt me niet zo handig omdat …” Het komt elke keer weer neer op een samenspel van specialistische kennis en kennis van de cliënt en het cliëntsysteem. Op die manier kom je in gezamenlijkheid tot iets wat het beste past bij de cliënt. En’, benadrukt Arno tot slot, daarin is het belangrijk de naasten van de cliënt niet te vergeten.’
Samenwerken met naasten
Merve: ‘Samenwerken met de naasten van cliënten wordt binnen expertisecentrum WZH Nieuw Berkendael elke keer als we met collega’s in gesprek gaan, een klinische les geven of als we een-op-een gaan zitten, echt duidelijk benoemd. We geven die kennis door. Zo werkt het bij ons. In mijn rol als kwaliteitsverpleegkundige neem ik dat mee in het scholingsplan waarin ik samenwerk met naasten echt als apart onderwerp opneem. En, ik maak bijvoorbeeld een koppeling met een collega die een opleiding heeft gedaan over bijvoorbeeld verlies en rouw, en het begeleiden van naasten daarin, zodat de collega die kennis weer kan delen.’
Resultaat van de opleiding door de ogen van Merve
Terugkijkend op wat de opleiding haar tot nu toe overall heeft gebracht, merkt Merve dat ze niet per se anders te werk dan daarvoor. ‘Maar’, constateert ze, ‘wel een stuk bewuster. Daarnaast ervaar ik meer zekerheid, meer energie en meer plezier in mijn werk. Ik hou sowieso van mijn werk maar als ik mezelf ontwikkel en echt groei bij mezelf zie, bijvoorbeeld in de communicatie met de professionals van het multidisciplinaire team, geeft mij dat echt voldoening en de motivatie om door te gaan.’
Gebruik je nieuwe kennis en geef het door
Aan verpleegkundigen die de opleiding willen gaan doen, wil Merve tot slot nog dit meegeven: ‘Het is een heel uitgebreide opleiding. Dat kost gewoon veel energie en tijd. Ik zou het zonde vinden als je met die nieuwe kennis en vaardigheden uiteindelijk niets gaat doen. Je moet echt wel bewust voor de opleiding kiezen door van tevoren na te denken over wat je eruit wilt halen. Dus volg de opleiding als je in jouw rol en functie er echt wat mee gaat doen. En, wees van meerwaarde voor je collega’s door je opgedane kennis te delen.’
Over Arno Prinsen
Arno Prinsen is neuropsycholoog, gespecialiseerd in niet-aangeboren hersenletsel. Hij werkt met deze doelgroep sinds 1992. Eerst als begeleider later als psycholoog. Daarnaast is Arno auteur van de boeken “Heb ik een probleem, dan?” en “Ga toch weg!”. Beide boeken gaan over verminderd inzicht bij hersenletsel en hoe je daar mee kan omgaan. Rond dit thema doet hij in samenwerking met Maastricht University ook wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast is Arno docent bij AXON Leertrajecten. Hij is betrokken bij de basiscursus NAH en is de hoofdocent van de Opleiding gespecialiseerde NAH verpleegkundige die AXON samen met Woonzorgcentra Haaglanden (WZH) en stichting ITON heeft ontwikkeld.
Over Merve Aydemir
Merve Aydemir is hbo-verpleegkundige en werkt sinds 2,5 jaar als kwaliteitsverpleegkundige bij expertisecentrum WZH Nieuw Berkendael. Daarvoor werkte ze 3 jaar als hbo-verpleegkundige bij dezelfde instelling. WZH Nieuw Berkendael is een gespecialiseerd expertisecentrum dat zich richt op (jonge) mensen met ernstig niet-aangeboren hersenletsel (NAH+) en mensen met een langdurige bewustzijnsstoornis (LBS). In haar rol als kwaliteitsverpleegkundige is Merve betrokken bij meerzorgaanvragen naar het zorgkantoor en op het gebied van scholing neemt ze deel aan landelijke NAH- en LBS-netwerken, en ondersteunt ze de medewerkers, stagiaires en leerlingen bij vraagstukken, zorgplannen, rapportage et cetera. Expertisecentrum WZH Nieuw Berkendael is een van de partners waarmee AXON de Opleiding gespecialiseerde NAH verpleegkundige heeft vormgegeven.
Over de opleiding
De Opleiding gespecialiseerde NAH verpleegkundige van AXON is bedoeld voor mbo-(4) en hbo-verpleegkundigen die al werken met de NAH-doelgroep. Je krijgt antwoord op “Waarom lukken dingen niet? Waarom reageert de patiënt zo?” en “Waarom lukken dingen juist wel? Daarnaast vertaal je wat beter werkt in vaardigheden die je de volgende dag direct kunt toepassen omdat je deze tijdens de cursusbijeenkomst in een veilige omgeving al hebben kunnen oefenen.
Ervaring met de NAH-doelgroep
De opleiding is aantrekkelijk voor zowel verpleegkundigen die weinig ervaring hebben met de NAH-doelgroep als voor verpleegkundigen die al tien tot vijftien jaar betrokken zijn bij deze doelgroep. In de opleiding krijg je de wetenschappelijke onderbouwing van de handelingen die je doet. In de meeste gevallen ga je snappen waarom wat je doet goed werkt. Dat is heel handig. Want als je het snapt, kun je het ook goed overbrengen op je collega’s. Ongetwijfeld komen er ook aangeleerde handelingen aan bod die voor verbetering vatbaar zijn.
Inhoud van de cursus in het kort
Kort en bondig gezegd leer je in deze opleiding meer grip te krijgen op je werk op basis van actuele wetenschappelijke inzichten vertaald naar de praktijk van de NAH-doelgroep. Verder ontdek je dat je een belangrijke rol kunt vervullen in een gelijkwaardige samenwerking met specialisten om tot de beste aanpak te komen voor elke cliënt of patiënt op je afdeling. Daarvoor krijg je uiteraard ook de handvatten en vaardigheden aangereikt.
De opbouw van de opleiding is grotendeels gebaseerd op het bio-psycho-sociaal model.
- Verdieping in de biologie: wat gebeurt er anatomisch en fysiologisch? Welke lichamelijke gevolgen kunnen er zijn?
- Verdieping in de (neuro)psychologische gevolgen van hersenletsel.
- Verdieping in het sociale aspect: het cliëntsysteem, maar ook jouw rol als (regie)verpleegkundige.
